Boek 4 post 12: pagina 119 - 130 (totaal aantal gelezen pagina's: 2125)
Vandaag een korte blog.
Pfoehhh het blijkt toch telkens dat het lezen van aanvullende literatuur naast de werken van Freud een klus is. Ik had nog een halve blog klaarstaan om aan te vullen met nog meer uitwijdingen over Freuds theorie over de seksualiteit, maar ik heb er even genoeg van, zo kom ik namelijk niet verder in de vele pagina's van Freud die ik nog moet lezen.
Dus na de Drie Verhandelingen nu verder met het volgende hoofdstuk in boek 4: Fragment van de analyse van een geval van hysterie ['Dora']. We gaan dus weg van de seksualiteit terug naar het onderwerp van de hysterie, maar we weten inmiddels dat daarin de seksualiteit nooit ver weg is.
Deze ziektegeschiedenis van een meisje dat Freud Dora noemde, is net als de casus van Anna O. een beroemd geworden casus. Dora's echte naam was Ida Bauer, een Weens meisje dat rond haar achttiende Freud consulteerde, in het najaar van 1900. Vermoedelijk schreef Freud de ziektegeschiedenis en analyse op in 1901, maar pas in 1905 werd de case-study gepubliceerd in een tijdschrift voor psychiatrie, eerst onder de naam 'Traum und Hysterie'. Freud had zijn boek De droomduiding net gepubliceerd en was bezig met de Drie verhandelingen over seksualiteit, en de casus van Dora raakte daarmee zowel aan zijn werk over dromen als aan het werk over seksualiteit, maar hij behandelde het meisje dus enkele jaren vóór hij zijn theorie over seksualiteit af had.
Aan zijn vriend Fliess schrijf hij over dit werk:
“Traum und Hysterie” heb ik gisteren voltooid. Het is een fragment van de analyse van een geval van hysterie, waarin de ophelderingen om twee dromen zijn gegroepeerd, dus eigenlijk een vervolg op het droomboek [De droomduiding]. Bovendien bevat het oplossingen van hysterische symptomen en wordt er een blik geworpen op de seksueel-organische basis van het geheel. Het is in elk geval het subtielste dat ik tot nu toe heb geschreven, en het zal een nog afschrikwekkender uitwerking hebben dan gewoonlijk. Hoe het ook zij, we doen onze plicht en schrijven nu eenmaal niet voor vandaag of morgen. (p. 120)
Het werk over Dora telt ruim 100 pagina's en vertelt de ziektetoestand van het meisje, twee dromen een voorwoord en nawoord.
In het voorwoord gaat Freud in op de bezwaren van het publiceren van een zo'n persoonlijke behandeling (zoals de psychoanalytische behandeling is). Dat maakt zijn overwegingen om de casus wel te publiceren interessant. Freud noemt het zijn plicht aan de wetenschap om voorbeelden van de behandeling van hysterie openbaar te maken, ook ten bate van toekomstige patiënten die aan hysterie zouden leiden. Daarentegen pleit hij voor de meest zorgvuldige medisch-ethische discretie ten opzichte van het waarborgen van de anonimiteit van de patiënt. Maar ook ten opzichte van de delicate kwaliteit van de onderwerpen die in de casus aan bod komen. Welke houding hij ten opzichte van zulke persoonlijke, intieme details uit een mens zijn levensgeschiedenis zou moeten aannemen omschrijft hij als volgt:
In deze ziektegeschiedenis, de enige die ik tot nu toe aan de beperkingen van de medische discretie en aan de ongunstige omstandigheden heb weten te ontworstelen, zullen seksuele relaties in alle vrijmoedigheid worden belicht, de organen en functies van het geslachtsleven bij hun ware naam worden genoemd, en de kuise lezer kan zich op grond van mijn beschrijving ervan overtuigen dat ik er niet voor ben teruggeschrokken met een zo jonge vrouw deze onderwerpen in deze taal te bespreken. Moet ik mij nu soms ook nog tegen dit verwijt verdedigen? Ik maak voor mezelf eenvoudig aanspraak op de rechten van de gynaecoloog—of op heel wat bescheidener rechten nog—en ik noem het een teken van perverse en vreemdsoortige wellust, als iemand mocht vermoeden dat zulke gesprekken een geschikt middel zijn om seksuele lusten op te wekken of te bevredigen. (p.126)
In het voorwoord geeft hij toe dat de behandeling van Dora niet tot de gestelde doelen had geleid. Dora had de behandeling vroegtijdig zelf beëindigd (ze kwam ongeveer drie maanden lang bij Freud), vandaar dat hij het werk 'een fragment van de analyse' had genoemd. Juist het lastigste onderdeel in de behandeling, de factor van de 'overdracht', zou niet aan de orde gekomen zijn.
De casus Dora is een veel bekritiseerde case-study van Freud geweest, niet alleen door psychoanalytici, ook door recensenten en feministen. Niet alleen was de casusbeschrijving fragmentarisch van aard omdat het geen complete behandeling beschreef, ook de houding van Freud in de behandeling van dit meisje is niet van kritiek gevrijwaard gebleven. Er zijn boeken en artikelen over geschreven waarin de conclusie van de casus wordt bediscussieerd. Laten we eerst nu de casus zelf lezen. Te beginnen met De ziektetoestand. Dat is voor de volgende blog.
Ik sluit af met Beethoven want, ja, het is herfst en wie al even meeleest weet dat ik dan altijd de symfonieën van Beethoven luister. Deze keer geen symfonie, maar een excerpt uit het derde pianoconcert, gespeeld door Maria João Pires.
Beste Mariël,
Ik volg je traject (lees zelf ook mee en je blog is daarbij echt wel een steun!) en begrijp je punt dat het lezen van aanvullende literatuur het loodzwaar maakt maar anderzijds maakt dat het juist zo boeiend. Heb me via bol.com het boek van Barry Long aangeschaft en verwacht het één van de volgende dagen thuis - vind zijn inzichten zoals door jou weergegeven de moeite om er meer over te lezen. 2 boeken die betreffende deze thematiek zeker ook het lezen waard zijn: 'Liefdesverklaringen. Over perversie, liefde en passie' van Michel Thys en Mark Kinet en 'Vrouwelijke perversies' van Louise Kaplan. Het eerste las ik ongeveer een jaar geleden, het tweede ben ik nu aan het…