Boek 1 post 02: pagina 29 - 42
Na Freuds verslag van zijn studiereis naar Parijs en Berlijn gaat het boek verder met twee korte teksten "Observatie van een extreme hemianesthesie bij een hysterische man" en het "Voorwoord bij Charcots Colleges over de ziekten van het zenuwstelsel".
De eerste tekst betreft een artikel dat Freud schreef over een voordracht die hij op 15 oktober 1885 gaf voor het Weense Genootschap van Artsen over een mannelijke, hysterische patiënt met hemianesthesie (ongevoeligheid voor tast aan één lichaamshelft). De redactionele inleiding vertelt dat Freud teleurgesteld was hoe zijn bevindingen werden onthaald door het Genootschap en hoe hij hier veertig jaar later nog geërgerd door was.
Het artikel is grotendeels te lezen als een gevalsstudie/ziektegeschiedenis van de patiënt. Dit is de eerste gevalsstudie (van volgens mij nog vele te volgen) die ik tegenkom. Het is fascinerend te lezen hoe beeldend en boeiend Freud deze ziektegeschiedenis neerschrijft. Terecht merkte hij later op:
" Ikzelf ervaar het nog altijd als vreemd dat de ziektegeschiedenissen die ik schrijf als novellen te lezen zijn en dat ze om zo te zeggen het serieuze stempel van wetenschappelijkheid missen" (1895d; 1: 575).
De ziektegeschiedenis van de patiënt in deze voordracht leest inderdaad als een novelle. Om een voorbeeld te geven: (p.33):
"Zijn huidige aandoening dateert van zo'n drie jaar geleden. Met zijn liederlijke broer, die hem een geleende som gelds weigerde terug te betalen kreeg hij toen ruzie; de broer dreigde hem dood te steken en stormde met zijn mes op hem af. De patiënt werd onnoemelijk bang, hij bespeurde een gesuis in zijn hoofd, alsof het wilde barsten, haastte zich naar huis, zonder zich achteraf te kunnen herinneren hoe hij er was gekomen, en viel op de drempel voor zijn huis bewusteloos op de grond. Later werd bericht dat hij twee uur lang zeer hevige stuipen had gehad en daarbij over de scene met zijn broer had gesproken. Toen hij bijkwam, voelde hij zich erg mat; in de zes weken erna leed hij aan hevige linkszijdige hoofdpijn en een drukkend gevoel onder zijn schedel, het gevoel in de linkerhelft van zijn lichaam leek hem veranderd, en zijn ogen raakten snel vermoeid bij het werk, dat hij spoedig weer opvatte. Zo bleef zijn toestand met enkele fluctuaties drie jaar achtereen, tot zeven weken geleden een nieuwe agitatie een verergering veroorzaakte. De patiënt werd door een vrouwpersoon van diefstal beschuldigd, kreeg hiervan hevige hartkloppingen, was zo'n veertien dagen lang zo gedeprimeerd dat hij zelfmoord overwoog, en tegelijkertijd deed zich een vrij sterke tremor aan de extremiteiten ter linkerzijde voor; de linkerhelft van zijn lichaam voelde aan alsof hij was getroffen door een lichte beroerte; zijn ogen werden zeer zwak en deden hem vaak alles grijs zien; de slaap werd verstoord door angstaanjagende verschijningen en door dromen waarin hij meende van een grote hoogte omlaag te vallen (..) etc."
Na deze uitgebreide ziektegeschiedenis volgt een beschrijving van het lichamelijk onderzoek en de verschijningsvorm van de halfzijdig verlamming/verdwenen tast. Zeer gedetailleerd beschrijft Freud alle opvallendheden van de gevoelloze plekken op het lichaam van de man, de bewegingsstoornissen, de reflexen en hoe de man de testen uitvoert die Freud hem voorlegt (lopen, tastoefeningen etc.) en welke conclusies hij daaraan kan verbinden.
De tweede tekst, Voorwoord bij Charcots 'Colleges over de ziekten van het zenuwstelsel' betreft een voorwoord dat Freud voor een boek van Charcot schreef nadat Charcot geen Duitse vertaler meer had. Freud bood aan om de tekst voor Charcot te vertalen en schreef daarbij een voorwoord.
In het voorwoord schrijft hij met lof over zijn leerperiode in het Hôpital de Salpêtrière en Charcot's 'frisheid van de jeugd' - ondanks zijn zestigjarige leeftijd (p. 41). Freud’s volgende citaat uit het voorwoord geeft de status van de hysterie weer zoals het in die tijd gezien werd en geeft blijk dat Charcot een voorloper was in het onderzoek naar deze aandoening: (p. 41):
"Kern van het boek vormen de meesterlijke en fundamentele colleges over hysterie, waarvan men met de auteur de komst van een nieuw tijdperk in de beoordeling van deze amper bekende en daarom zo zwaar belasterde neurose mag verwachten."
In het volgende hoofdstuk getiteld Hysterie zet Freud het ziektebeeld verder uiteen en zullen we meer begrijpen wat de stoornis precies inhoudt.
In onderstaande filmpje alvast een uitleg hoe er door de tijd heen tegen hysterie werd aangekeken: