Boek 1 post 12: pagina 164 - 180
Vandaag weer zestien pagina's verder gelezen, maar dit was taaie, medische kost. Het hoofdstuk luidt: Enkele overwegingen voor een vergelijkende studie over de organische en hysterische motorische verlammingen. We zijn inmiddels in 1893 aanbeland - al zo'n acht jaar verder dan de eerste tekst die Freud publiceerde in 1885. Toch gaan we in dit artikel weer even terug in de tijd. De tekst werd in 1893 gepubliceerd, maar het eerste deel schreef Freud waarschijnlijk al in 1886-1888, na zijn terugkomst van zijn verblijf bij Charcot in Parijs. In verschillende brieven aan vrienden noemt hij dat hij aan dit artikel aan het werken was. Vervolgens liet hij het schrijven vijf jaar liggen en voltooide het pas in 1893. Het laatste deel van de tekst komt ook uit dat jaar - Freud refereert in dat deel aan zijn samenwerking met Breuer en hun toenmalige inzichten over de hysterie.
Het hoofdstuk leest anders dan de laatste hoofdstukken. Minder verhalend - en ondanks dat Freud's schrijfstijl doorgaans zeer toegankelijk is, kwam ik er moeilijk doorheen. De tekst gaat over het verschil tussen de organische verlammingen en de hysterische verlammingen. Hij haalt veel anatomische en neurologisch termen aan, die mij deels bekend voorkomen, maar waarvan ik toch telkens de betekenis opnieuw op moet zoeken. Pas in het laatste deel (waarschijnlijk in 1893 geschreven) haalt hij de psychologie aan en verlaat het medische veld. De conclusie zal ik kort geven: organische verlammingen verschillen terdege van verlammingen die binnen de hysterie optreden. Zoals Freud al eerder concludeerde is de hysterische verlamming niet terug te zien in het zenuwstelsel, de organische wel (zij is een aandoening van/in het centrale of perifere zenuwstelsel - in de vorm van een laesie of anderzijds). Het gaat bij hysterie dus niet om een organische laesie in het zenuwstelsel, maar Freud spreekt hier van een functionele laesie. Hij legt uit dat bij hysterie een verlamd lichaamsdeel (b.v. arm of been) gekoppeld is geraakt aan een associatie (een gebeurtenis/herinnering/trauma) met een grote affectwaarde (gevoelswaarde). De associatie is onderbewust (Freud gebruikt deze term hier voor het eerst en zal later de benaming veranderen in onbewust) en pas wanneer de grote affectwaarde die eraan gekoppeld is teniet wordt gedaan, zal het lichaamsdeel zijn vrijheid terugkrijgen.
"De voorstelling van de arm bestaat in dat geval voort in het materiële substraat (noot door mij: d.w.z dat de arm in zijn fysieke vorm en hoedanigheid bestaat), maar ze is voor associaties en bewuste impulsen ontoegankelijk, omdat al haar associatieve affiniteit om zo te zeggen verzadigd is in een onderbewuste associatie met de herinnering aan de gebeurtenis, aan het trauma dat deze verlamming heeft veroorzaakt." (p. 179)
Volgen jullie het nog? De arm of een ander verlamd lichaamsdeel is er nog wel, maar ze is als het ware uitgesloten van deelname van het bewuste leven - ze is ontoegankelijk voor het bewuste leven van de patiënt. In die zin noemt Freud het een functionele verlamming (het lichaamsdeel heeft haar functie verloren - maar de zenuwen zijn gewoon intact).
Volgend citaat legt het iets anders uit: (pp. 179-180)
"Elke gebeurtenis, elke psychische indruk is uitgerust met een zekere affectwaarde (Affektbetrag), waarvan het Ik zich via een motorische reactie óf door associatieve psychische arbeid ontdoet. Als het subject het surplus niet kan of wil vereffenen, krijgt de herinnering aan deze indruk het gewicht van een trauma en wordt ze de oorzaak van duurzame hysterisch symptomen. De onmogelijkheid het surplus te elimineren wordt onvermijdelijk wanneer de indruk het onderbewuste achterblijft. Wij hebben deze theorie genoemd: das Abreagieren der Reizzuwächse ('Het afreageren van de prikkelvermeerderingen')."
Deze uitleg geeft mij een duidelijker inzicht in hoe een gebeurtenis tot een trauma kan verworden - en hoe dit trauma hysterische symptomen kan veroorzaken. Het trauma moet vervolgens 'bewerkt' worden voordat de symptomen kunnen verdwijnen.
Om jullie nog een korte indruk te geven van het eerste deel van de tekst (de neurologische uitleg), kunnen jullie nog een stukje meelezen:
"Het traject van de motorische geleidingsvezels bestaat uit twee neuronen (cellulofibillaire zenuweenheden), die elkaar ontmoeten en in elkaar overgaan op het niveau van de zogeheten motorische voorhoorncellen. Het wezenlijk verschil tussen deze twee typen verlamming is in klinische termen aldus: de periferospinale verlamming is een paralysie détaillé, de cerebrale verlamming is een paralysie en masse. Het eerste type is de faciale parese in de ziekte van Bell, de verlamming bij acute infantiele poliomyelitus enzovoort." (p.167-168).
Zoiets?
Hoewel niet de hele tekst op deze wijze is geschreven, blijft ze moeilijk samen te vatten en behandelt ze de neurologische kant van de verlamming. Ik wil vooral de psychologische kant begrijpen en hier weergeven - zoals Freud ook in zijn toekomstige werken steeds meer de psychologie in zal duiken en de neurologie achter zich zal laten.
Tot morgen.
