Boek 1 post 25: pagina 353 - 413
Excusé beste lezers, het heeft even geduurd voor ik weer een nieuwe blog kon posten. Het uitlezen van het hoofdstuk Ontwerp van een psychologie bleek niet gemakkelijk en ontnam me enigszins de lust om nog iets te schrijven. Ik heb overwogen om een paar onderwerpen uit het hoofdstuk hier uit te lichten alvorens naar het volgende chapiter door te gaan. Dat ga ik niet doen. Ik vertrouw erop dat jullie me geloven als ik verkondig dat het gehele hoofdstuk één grote wiskundige/neurologische verhandeling is en ik door de neuronen het bos niet meer zag. Om je een indruk van de tekst te geven, dat leest ongeveer zo:
Misschien weet je nog, zoals ik in de eerste blog over dit hoofdstuk reeds schreef, dat Freud in dit werk een poging deed zijn psychologie te kwantificeren. Dat levert dan een dergelijke onleesbare tekst op. Freud behandelt in het eerste deel van de tekst het bewustzijn, pijn, hoe het Ik ontstaat, het denken en de realiteit, slapen en dromen, het herkennen en het oordelen, affect en wenstoestanden. Prachtige onderwerpen, maar wanneer ze puur fysiologisch en kwantitatief benaderd worden is er niet zoveel aan en leest het als een soort opsomming van welk type neuronen met een ander type neuronen interacteert - of juist niet. Het is jammer dat er weinig samenvattend materiaal te vinden is op internet over deze tekst - waarin de kern ervan helder wordt samengevat en ik die hier aan zou kunnen dragen. Er zitten namelijk interessante stukken tussen, bijvoorbeeld welk neurologisch onderbouwsel de waarneming en de herinnering van elkaar onderscheidt. Het is echter zo abstract geschreven dat het nauwelijks samen te vatten is.
De tekst eindigt met een bijlage waarin de redactie de tekst van commentaar voorziet. Hierin wordt nog een hint gegeven in welke vormen we de door Freud voorgestelde kwantiteit (Q), zoals hij hem in deze tekst uiteenzet, terug zien keren in andere gedaanten in zijn latere werken. De kwantiteit - datgene wat een neuron kan bezetten of door een neuron heen kan stromen - blijft namelijk ook voor Freud een raadselachtig element. Even spreekt hij over kwantiteit als een electrische lading, iets materieels. Later noemt hij het psychische energie, waardoor het zijn materiële kwaliteit verliest en het tot iets psychisch is verworden. Veel later (in een werk uit 1920) zegt hij over de kwantiteit (Q) (Aan gene zijde van het lustprincipe):
"De vaagheid van al onze uiteenzettingen, die wij metapyschologisch noemen, wordt natuurlijk veroorzaakt doordat wij over de aard van het excitatieproces in de psychische systemen niets weten en ons tot geen enkele hypothese dienaangaande bevoegd achten. Zo opereren wij dus steeds met een grote X, die wij naar iedere nieuwe formule meenemen."
De eigenlijke aard van Q (de kwantiteit/energie) bleef voor Freud dus onbekend, maar hij had er wel bepaalde hypothesen over. De eerste keer dat hij over kwantiteit schreef benoemde hij dat het ging om "iets dat tot vergroting, vermindering, verschuiving en afvoer in staat is" (1894 - p209 boek 1). Hoewel hij na het Ontwerp van een psychologie geen tekst meer schreef die van een dusdanige neurologische aard was, zal zijn idee over kwantiteit toch nog terugkeren in enkele van zijn teksten. Zo spreekt hij bijvoorbeeld in een tekst uit 1896 over het ontstaan van hysterie dat kwantitatieve elementen even belangrijk zijn als de kwalitatieve; er moeten bepaalde drempelwaarden worden overschreden (wat kwantiteit impliceert) wil de ziekte zich manifesteren. Nog veel later zal hij ook de term economisch als synoniem voor kwantitatief gebruiken. We blijven natuurlijk met een ontzettend complex en mysterieus gegeven zitten (energie) en weten misschien nog altijd niet wat het is dat ons doet leven (wat ons 'drijft'). Freud's uiteenzettingen (die later volgen) over de driften zullen ook weer raken aan dit raadselachtige metapsychologische element.
Tot zover de neurologie. Wie zelf een poging wil wagen het hoofdstuk te lezen kan dat hier doen. Iemand heeft het hoofdstuk in zijn originele vorm - gescand - online gezet.
Laat me weten of jij er door heen bent gekomen!
Ik ben blij dat ik morgen verder kan met het volgende hoofdstuk en hoop dat jullie niet (zoals ik bijna was) afgehaakt zijn door deze wat minder interessante stukken. ;-)
