Ik ben niet zo'n woordkunstenaar als het aankomt op het maken van een reisverslag. Mijn vijfdaagse trip naar Wenen zit er bijna op en ik voel meer de behoefte om verder te schrijven over de Droomduiding, dan over mijn verblijf in deze mooie stad. Ik houd het bij een fotoverslag.
Eerst heb ik het Freud Museum bezocht en een paar dagen later nogmaals, maar dan met een 'guided city walk' langs de plekken in de stad die aan Freud gerelateerd waren én een inkijk in de verborgen kamers in het huis van Freud die normaliter niet open zijn voor publiek.
Freud's huis (waar hij tevens zijn praktijk voerde) bevindt zich aan de Berggasse nr 19, een straat die letterlijk bergafwaarts loopt, vandaar de naam. Het grote appartement bevond zich op de eerste etage en telde zo'n 400 vierkante meter. Freud en zijn gezin woonden er van 1891 tot 1938 (toen hij vluchtte naar Londen waar hij nog één jaar zou wonen tot aan zijn dood).
Trappenhuis en voordeur van het appartement.
Het appartement had een voordeur voor privégebruik (Freuds gezin met zes kinderen, echtgenote Martha en haar zus - Freuds schoonzus die bij hen inwoonde).
Een aparte deur werd gebruikt voor de praktijk en patiënten. Nr 3-4.
Het appartement bevat meerdere kamers, die allemaal leeg zijn omdat het gezin de complete inboedel mee naar Londen nam. Alleen de wachtkamer is in zijn originele staat terug gebracht door een schenking van Anna Freud (dochter van) die de stoelen en tafel terug liet brengen naar Wenen toen het museum daar in de jaren '70 van de vorige eeuw de deuren opende. In de wachtkamer staat een vitrine met een kleine greep van artefacten uit Freuds gigantische collectie (meer dan 3000 stukken) van archeologische/historische beelden uit de oudheid. De complete verzameling staat in Londen.
De praktijkruimte en zijn studeerkamer zijn leeg maar bevatten kasten met foto's en enkele originele werken van Freud, tevens foto's van zijn kamer zoals hij geweest was.
Onder: Freuds zes kinderen.
Onder: Freud met twee zonen die in de Eerste Wereldoorlog vochten. Zijn zonen zijn niet in zijn voetsporen getreden. Alleen Anna Freud - zijn jongste dochter - werd psychoanalytica en werkte met kinderen.
Visitekaartjes van Freud en benoeming tot ere-lid in de Nederlandse Vere(e)niging voor Psychiatrie.
Boven: het bleek uiteindelijk niet Freuds hoed, maar zijn pet geweest te zijn die ooit gestolen was door een bezoeker. Een man uit New York kreeg een onweerstaanbare behoefte de pet mee te nemen. Jaren later retourneerde hij hem (anoniem) per post met een vergezellende brief waarin hij schreef dat hij (tijdens de psychoanalyse die hij volgde) berouw had gekregen en de pet wilde retourneren. Hij vergat niet te vermelden dat hij de pet gedragen had, ermee op straat gelopen had en zich een grootheid had gevoeld. Tweede foto: overlijdensbericht van Freud in het Internationale tijdschrift voor psychoanalyse.
Voordat Freud in het appartement kon trekken voerde hij eerst zijn praktijk in het onderste gedeelte van het gebouw (afgesloten voor publiek). Daar bevonden zich ook zijn slaapkamer (nu kantoor en tevens bibliotheek van het museum) en aansluitend de slaapkamer van Minna, de schoonzus van Freud, die steeds door de slaapkamer van Freud en zijn vrouw moest om in haar eigen slaapruimte te komen. Wat dat voor psychologische/relationele effecten gehad zal hebben daar zal Freud vast een analyse aan gewijd hebben...
De oude praktijk op de begane grond.
Onder: Freuds slaapkamer (nu dienstdoende kantoor en bibliotheek) en aansluitend een doorkijk naar Minna's kamer.
Onder: het huis nadat het door de Nazi's in beslag werd genomen en diende als 'verzamelhuis' waar meerdere Joodse gezinnen gedwongen werden te wonen nadat ze uit hun eigen huizen verbannen waren.
Op een paar minuten lopen van het huis bevindt zich de Universiteit van Wenen, waar Freud studeerde aan de medische faculteit. Onder: de gebouwen van de medische faculteit waar Freud vaak kwam. Toen wij er waren werd er net een aantal lijkkisten opgehaald. Eerder waren ze waarschijnlijk gevuld met lichamen die beschikbaar gesteld zijn aan de wetenschap.
Freud had zelf geen paard of koets, later zou hij wel een auto gehad hebben, maar meestal deed hij alles te voet. In de buurt waar hij woonde leefden ook veel van zijn patiënten (waaronder Breuers patiënte Anna O.), maar ook veel (inmiddels) beroemdheden. Theodor Herzl (grondlegger van het zionisme) woonde een paar straten verderop, evenals Arthur Schnitzler (huisarts en bekend schrijver). Iets verder lopen bevindt zich het huis van Viktor Frankl, psychiater en overlevende van de holocaust, tevens grondlegger van de Logotherapie en schrijver van het intrigerende boek "De zin van het bestaan". In zijn huis is ook een museum, dat ik ook bezocht heb. Een zeer inspirerende plek. Ik vond het boeiender dan het Freud museum, omdat het veel meer informatie geeft over zijn theorieën, videofilms toont van zijn lezingen en op interactieve manier de inspirerende visie van Frankl overbrengt. Het Freud museum is nu enkel een historische plek en toont niets van Freuds ideeën. In het vernieuwde museum (dat zal openen op 6 mei 2020) wordt hier wel plek voor gemaakt. Er komen dan kamers met verschillende onderwerpen die Freud behandelde, zoals hypnose & hysterie, dromen & onderbewustzijn etc. Voor wie nog ooit naar Wenen gaat, is het Frankl museum echt een aanrader. Het is heel klein, maar Frankls visie op de mens is een stuk positiever en uitnodigender dan die van Freud. Wie dan ook liever niet de dikke pillen van Freud leest, kan met het boek De zin van het bestaan, heel wat over zichzelf leren. Frankl (geboren in 1905) en Freud (geboren in 1856) hebben elkaar nog gekend, maar Frankl heeft zich uitdrukkelijk losgemaakt van Freud's leer en is zijn eigen weg gegaan.
Wat bijzonder is dat Frankl (net als Freud) de kans kreeg om Wenen te ontvluchten. Hij had een uitreisvisum gekregen, maar wilde zijn ouders niet achterlaten. Frankl bleef dus in Wenen en werd gevangen genomen, maar overleefde ternauwernood. Hij verloor wel al zijn familieleden. In het boek "De zin van het bestaan" schrijft hij over zijn tijd in het kamp en welke psychologische lessen hij daaruit haalde. Frankls leer is helaas toch niet al te bekend geworden, althans in Nederland niet. In Wenen is verder ook weinig te zien en vinden over Frankl. Er is in Wenen nog geen straat naar Freud vernoemd, maar er zijn wel een park, een gedenksteen en een büste in de Universiteit van Wenen te vinden.
Het was een mooie trip. Binnenkort weer verder met lezen en schrijven!